Οι δάσκαλοι του Γένους

Οι δάσκαλοι του Γένους

Τον  πρώτο καιρό της σκλαβιάς στους Τούρκους  το σκοτάδι της αμάθειας σκέπασε  τον ελληνισμό. Οι περισσότεροι λόγιοι του Βυζαντίου κατέφυγαν στη χριστιανική Δύση. Ο σκλαβωμένος λαός έμεινε χωρίς δασκάλους και σχολεία.

Στην  προσπάθεια να βγει το σκλαβωμένο Γένος (οι σκλαβωμένοι Έλληνες)  από την αμάθεια και τη δουλεία βοήθησαν πολύ                  

« οι δάσκαλοι του Γένους».

Αυτοί ήταν μορφωμένοι άνθρωποι  που είχαν φλογερή αγάπη για την πατρίδα και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέβαλαν, με την προφορική διδασκαλία τους ή με τα κείμενα τους, στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας. 

Αρκετοί από τους δασκάλους του Γένους ήταν ή έγιναν αργότερα κληρικοί.

Μουσείο ελληνικής ιστορίας Π.Βρέλλης. Κέρινα ομοιώματα

Ο Αθανάσιος Ψαλίδας

       Πού σπούδαζαν οι δάσκαλοι του Γένους ;

Άλλοι σπούδαζαν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, άλλοι στις 
Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, άλλοι  στα Ιόνια νησιά,άλλοι στο εξωτερικό.

1.  στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα 

2.  στα Ιόνια Νησιά

3.  στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες 

4.  στο εξωτερικό( Βενετία ,Ρώμη, Ρωσία,  Βιέννη)           

Πού δίδασκαν οι δάσκαλοι του Γένους;

1. σε ναούς,

(Ελάχιστα σχολεία υπολειτουργούσαν σε ελληνικές περιοχές μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα,  το σχολείο γινόταν στις εκκλησίες και τα μοναστήρια.)

Το σχολείο των Τρικάλων, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, λειτουργούσε, ήδη, το 1543 στον ναό της Επίσκεψης

2. σε σχολεία

Από τον 17ο αιώνα αρχίζουν να λειτουργούν κάποια  σχολεία και τον 18ο αιώνα ακόμη περισσότερα.

Σκηνή διδασκαλίας, από το εξώφυλλο του βιβλίου Αλφαβητάριον Μικρόν… Βιέννη 1816

▲ Περιοχές όπου λειτούργησαν σχολεία στον ελληνικό χώρο κατά τον 18^ο αιώνα

3. σε δημόσιους χώρους

Τι έγραφαν  οι δάσκαλοι του Γένους;



 Έγραφαν βιβλία, που τα τύπωναν με την υποστήριξη της Εκκλησίας,
 των Φαναριωτών ηγεμόνων ή φιλομαθών εμπόρων.

Η «Οκτώηχος» χρησιμοποιήθηκε ως Αναγνωστικό
στα σχολεία την εποχή της Τουρκοκρατίας

Οκτώηχος

ο «Μέγα Αλφαβητάριο» εκδόθηκε στη Βιέννη το 1771 

Έγραφαν επιστολές και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες.

Τι πρόσφεραν με το έργο τους οι δάσκαλοι του Γένους;

Με το έργο τους βοήθησαν :

1.στην ίδρυση σχολείων 

2. την τόνωση της ελληνικής παιδείας, 

3.στην ιδεολογική προετοιμασία της Μεγάλης Επανάστασηςτου 1821 

4. στην ανάπτυξη του Φιλελληνισμού στη Δύση.

Νεοελληνικός Διαφωτισμός

Οι ιδέες και τα κηρύγματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού κυριαρχούσαν στη Δυτική Ευρώπη κατά τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι νέες φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες έφτασαν γρήγορα και στην ελληνική Χερσόνησο, δυναμώνοντας την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων. Η πνευματική αυτή δραστηριότητα ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός. 

Για την ανάπτυξη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού διαίτερα σημαντική ήταν η δράση των Ελλήνων λογίων στη Δύση.

Μεγάλες μορφές στα ελληνικά γράμματα

  ο Δημήτριος Καταρτζής  (Φαναριώτης νομικός)

  ο Ευγένιος Βούλγαρης 

(Κερκυραίος κληρικός  που δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή φιλοσοφία και μαθηματικά).   

ο Ευγένιος Βούλγαρης 

     ο Γρηγόριος Κωνσταντάς και ο Δανιήλ Φιλιππίδης 

(συνέγραψαν στη δημοτική γλώσσα τη «Γεωγραφία Νεωτερική»)

ο Μιχαήλ Περδικάρης  (Κοζανίτης γιατρός ) σατίρισε σε πεζά και σε στίχους πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του.

Ελληνική Νομαρχία

Το 1806 εκδόθηκε στην Ιταλία η «Ελληνική Νομαρχία», ένα έργο 

άγνωστου συγγραφέα αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή. 

Στο σημαντικό αυτό κείμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού 

καταδικάζεται η «αναρχία» και η «μοναρχία» και προβάλλεται ως

 ιδανική διοίκηση η «νομαρχία», δηλαδή το πολίτευμα όπου 

εξουσιάζουν οι νόμοι. 

«Η δύναμη των νόμων»

«Ας μάθουν λοιπόν όλοι οι φτωχοί γονείς ότι σε ένα καθεστώς που κυριαρχούν οι νόμοι, ο καθένας μπορεί να ζήσει καλά, ακόμη και χωρίς να είναι πλούσιος. Οι νόμοι προβλέπουν και γι' αυτούς που δεν έχουν. Τα παιδιά όλων είναι παιδιά της πατρίδας και αυτή τα ανατρέφει, τα γυμνάζει και φροντίζει για την προ κοπή τους. Γι' αυτό και αυτά την αγαπούν και την ευγνωμονούν».

Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία ήτοι λόγος περί ελευθερίας, Αθήνα 1971, σ. 15.

(Απόδοση στα νέα ελληνικά)

Κοσμάς ο Αιτωλός

Ήταν λόγιος μοναχός του Αγίου Όρους, ιεροκήρυκας και μάρτυρας.

Το κήρυγμά του έβρισκε μεγάλη απήχηση στον υπόδουλο ελληνικό 

πληθυσμό της υπαίθρου, όπου περιόδευσε για να αναχαιτίσει 

 (σταματήσει) τους εξισλαμισμούς, ιδρύοντας σχολεία. 

Συνδύαζε το πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της παιδείας 

με τη θρησκευτική πίστη και την εθνική συνείδηση. 

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός απευθύνεται προς τους γονείς

«Και εσείς, γονείς, να παιδεύετε τα παιδιά σας εις τα χριστιανικά ήθη, να τα βάνετε να μανθάνουν γράμματα. Να κάμετε τρόπον εδώ εις την χώραν σας διά σχολείον, να βρήτε έναν διδάσκαλον να τον πληρώνετε να σας μαθαίνη τα παιδιά σας, ότι αμαρτάνετε πολύ να τα αφήνετε αγράμματα και τυφλά. Και μη μόνον φροντίζετε να τους αφήσετε πλούτη και υποστακτικά και μετά τον θάνατον σας να τα τρων και να τα πίνουν και να σας οπισωλογούν. Καλύτερα να τα αφήνετε πτωχά και γραμματισμένα, παρά πλούσια και αγράμματα».

Ι. Μενούνου, Κοσμά του Αιτωλού, 

Διδαχές και βιογραφία, Αθήνα 1980, σ. 173.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.Ποιους ονομάζουμε δασκάλους του Γένους;

2. Πού σπούδασαν οι δάσκαλοι του Γένους;

3.Πού δίδαξαν οι δάσκαλοι του Γένους;

4.Ποιο ήταν η προσφορά   των δασκάλων του Γένους;

5. Τι ήταν ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός;

6.Ποιες ήταν οι κυριότερες μορφές του Νεοελληνικού Διαφωτισμού;

7.Τι ήταν η Ελληνική Νομαρχία ;

8.Ποιος ήταν ο Κοσμάς ο Αιτωλός και ποιο το έργο του;