της έκτης τα...σαϊνια

ΕΝΟΤΗΤΑ 7 α.
Καλοκαίρι με δρεπάνι τσουγκράνα και αμίλητο νερό

ΘΕΡΙΣΜΟΣ

Τα παλιά χρόνια ο θερισμός ήταν σωστό πανηγύρι. Άρχιζε στις αρχές του Ιούνη και τελείωνε μέσα Ιουλίου. Σε κάποια μέρη οι  κάτοικοι του χωριού μετακόμιζαν οικογενειακώς στα χωράφια και έμεναν στις καλύβες σχεδόν όλο το καλοκαίρι. Φόρτωναν στα μουλάρια τα πράγματά τους και ξεκινούσαν για τα χωράφια. Μαζί τους έπαιρναν τις κότες, τις κατσίκες και ότι άλλο νόμιζαν απαραίτητο. Το χωριό ερήμωνε.

Στο θερισμό ή θέρο συμμετείχαν όλα τα μέλη της οικογένειας. Ακόμα και τα μικρά παιδιά, τα οποία κουβαλούσαν νερό, εργαλεία κ.ά.  Μάλιστα οι γυναίκες που είχαν μωρά  τα  φορτώνονταν στην πλάτη τους και θέριζαν. 

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν ήταν τα δρεπάνια, τα λελέκια, η δαχτυλήθρα και  η παλαμαριά .

Το δρεπάνι έχει κοντή ξύλινη λαβή και χρησίμευε στο 

θερισμό των ψηλών σταχυών. Αντίθετα το λελέκι έχει 

μακρύτερη λαβή από το δρεπάνι και χρησίμευε στο 

θερισμό των χαμηλών σταχυών.

Η δακτυλήθρα και η παλαμαριά είναι ξύλινες

 κατασκευές που προσαρμοζόταν στα δάχτυλα και στην 

παλάμη και είχαν θέσεις για ένα, δύο ή και τρία 

δάχτυλα. Τη χρησιμοποιούσε ο θεριστής για να πιάνει 

και να θερίζει περισσότερα στάχυα, αλλά και για 

προστασία από τα φίδια.

δρεπάνι

παλαμαριά

Η δουλειά άρχιζε νωρίς το πρωί με τη δροσιά. Όταν ο ήλιος ανέβαινε ψηλά, για να προστατευτούν, οι γυναίκες φορούσαν μια άσπρη μαντίλα, το τλουπάνι, ή ένα πανί, την κλάκα και οι άντρες καπέλα, τις ασκιάδες, που έφτιαχναν πρόχειρα από στάχυα ή αγόραζαν.

Στο αριστερό χέρι φορούσαν την παλαμαριά, ένα ξύλινο γάντι, για να πιάνουν τα στάχυα και να μην κόβονται και με το δεξί κρατούσαν το δρεπάνι για να τα κόβουν. Τα στάχυα τα έβαζαν δίπλα τους σε μικρούς σωρούς, τα δεμάτια.

Κάποιος είχε τη φροντίδα να τα δένει. Έκανε ζωνάρια από τα ίδια τα στάχυα, τα οποία προηγουμένως είχε βρέξει να μαλακώσουν και να μη σπάζουν. Στη συνέχεια τα φόρτωνε στα μουλάρια και τα μετέφερε στο αλώνι. Εκεί τα τοποθετούσε το ένα πάνω στο άλλο, φτιάχνοντας μικρούς λόφους, τις θημωνιές

            Όταν θερίζονταν όλα τα χωράφια, άρχιζε το αλώνισμα. Κάθε οικογένεια είχε το δικό της αλώνι κοντά στην καλύβα της. Το αλώνι ήταν ένας χώρος, τον οποίο προηγουμένως είχαν στρώσει με πλατιές πέτρες. Αυτό το έκαναν για να μη βγαίνει το χώμα από κάτω και ανακατεύεται με το σιτάρι. Στη μέση τοποθετούσαν έναν ξύλινο στύλο, στον οποίο έδεναν τα ζώα για να περιστρέφονται. 

αλώνισμα

  Έπαιρναν μερικά δεμάτια και τα έστρωναν στο αλώνι.  Μετά ζεύανε στα μουλάρια ή στα βόδια τη δοκάνη. Η δοκάνη ήταν ένα πλατύ ξύλο, που στο κάτω μέρος είχε κοφτερές πέτρες. Πάνω στην δοκάνη καθόταν ένας άνθρωπος για να δίνει βάρος. Καθώς γύριζαν τα ζώα, η δοκάνη έκοβε στα στάχυα και έβγαινε το σιτάρι.

 δοκάνη

  Επειδή  όμως ήταν ανακατεμένο  με άχυρα, για να το ξεχωρίσουν έπρεπε να το λιχνίσουν. Προϋπόθεση για να γίνει το λίχνισμα ήταν να φυσάει. Γι αυτό φρόντιζαν τα αλώνια να είναι σε ύψωμα. Γέμιζαν έναν κουβά με σιτάρι και άχυρα και τον άδειαζαν από ψηλά πάνω σε ένα χαλί. Τα άχυρα, που ήταν ελαφρότερα από το σιτάρι, τα έπαιρνε ο αέρας και το  σιτάρι  έπεφτε κάτω. Τέλος το κοσκίνιζαν με ένα κόσκινο, το δερμόνι
Πηγή: Δημοτικό Σχολείο Στάνου Χαλκιδικής

Το δερμόνι

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΓΕΡΑΣΑΣ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΑΛΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΤΕΖΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

Ο ΘΕΡΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

ΕΘΙΜΑ

Καλλινίτσα

κλήδωνας     

Την παραμονή του Αη-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια «Μαρία» (στη Θράκη ο ρόλος αυτός δίνεται στην ονομαζόμενη «Καλλινίτσα»), της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό».

Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή.

Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζετε σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο.

Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο.

«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη,
κι όποια 'χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει».

Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί».

Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού, αλλά πριν βγει ο ήλιος - ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων-, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες.

Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας. Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η «Μαρία» ανοίγει τον κλήδονα.

«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού την χάρη,
και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει».

Και ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο «ριζικό» κάθε κοπέλας, απαγγέλλοντας ταυτόχρονα δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες.

Το δίστιχο που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη.

Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Λυτό πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί.

Μετά το τέλος όλης αυτής της διαδικασίας στήνεται μεγάλο γλέντι στο οποίο συμμετέχει όλο το χωριό.

Φωτιές  την παραμονή της γιορτής του Αγίου Ιωάννη

Την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι του χωριού ανάβουν φωτιές, τις λεγόμενες «μπουμπούνες». Μια μεγάλη φωτιά στήνεται στην πλατεία του χωριού ή σ' ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού.

Άλλες μικρότερες φωτιές ανάβουν σε όλους τους μαχαλάδες προσπαθώντας ο κάθε ένας να ανάψει την μεγαλύτερη φωτιά, πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Έλεγαν ότι αν πηδούσαν 3 φορές θα έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί.

ΠΗΓΗ:«Θρακομικρασιατικός Πολιτιστικός Σύλλογος Προσοτσάνης»

ΚΛΗΔΩΝΑΣ ΕΘΙΜΟ 

Αναπαράσταση του Κλήδωνα

Και λίγο σινεμά

ΤΑ ΔΕΛΦΙΝΑΚΙΑ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ

Έτος Παραγωγής: 1993
Σκηνοθεσία: Ντίνος Δημόπουλος
Σενάριο: Ντίνος Δημόπουλος
Διάρκεια: 98'

Υπόθεση
Περίοδος του Μεσοπολέμου. Σε κάποιο παραθαλάσσιο χωριουδάκι, στον κόλπο του Αμβρακικού, δύο παιδιά, ο Πέτρος (οκτώ χρόνων) και η Ανθούλα (επτά χρόνων) περνάνε τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Με τον αυθορμητισμό και την αθωότητα της τρυφερής ηλικίας τους, ανακαλύπτουν σιγά σιγά το θαύμα του κόσμου που τα περιβάλλει. Ώσπου, στο πρόσωπο ενός άλλου παιδιού, απόβλητου από την κοινωνία (και τη ζωή) επειδή έχει φυματίωση, γνωρίζουν τη σκληρότητα των "μεγάλων" που δεν συγχωρούν εύκολα τη διαφορά ή την εξαίρεση, και αποφασίζουν να αντισταθούν.

Η μεγάλη φαντασία τους, η τρυφερή τους ψυχή, οι χαριτωμένες τους διαβολιές και, προπαντός, η ανεξάντλητη αγάπη για τον διπλανό ανοίγουν φωτεινούς δρόμους στη ζωή,

 Μια δροσερή, κεφάτη, συγκινητική κι απίστευτη περιπέτεια, που την παρακολουθούν λεπτό το λεπτό, σελίδα τη σελίδα, με κομμένη ανάσα, όχι μόνο οι μικροί αλλά κι οι μεγάλοι.

(πατήστε το X για να φύγει η διαφημιστική μπάρα).